بحث پیرامون دکتر محمد مصدق و نهضت ملی ایران

[Russell]

در کارنامه مصدق بارها مشاهده شده که علیرغم ادعای آزادی و دموکراتیک بودن، و علیرغم تحصیل حقوق در سوئیس هرجا قانون رو سد راه خودش میدیده به مخالفت با اون بلند میشده و قانون رو زیر پا میگذاشته. نوشتاری از پیروز مجتهد زاده در خبر آنلاین در این زمینه بسیار خوندنیه:

ساپاس فراوان، مطلب بسیار جالبی بود.
من تا اونجا که این مطالب را دیده‌ام همیشه پر بوده از ارجاع به مواضع سیاسی نویسنده یا توسل به دموکراسی و
برچسب مزدور زدن به طرف مخالف و...، ولی برای من جالب این هست که مصدق با معیارهای خودش مردود می‌شود.
البته برای من همچنان جالب است که بدانم چماقداران طرف مصدق چه کسانی بوده‌اند. توده‌ای بوده‌اند یا چه؟
همینطور دوستان درباره‌یِ کاشانی و نقش او چه نظری دارند؟
و کسی اینجا الان هودار مصدق هست تا از موضعی که کوروش تبیین کرد انتقاد کنه؟

[kourosh_bikhoda]

ولی برای من جالب این هست که مصدق با معیارهای خودش مردود می‌شود

مصدق بی اعتنایی های فراوانی به قوانین جاری به خصوص قانون اساسی مشروطه داشت. در سال هایی که محمدرضا فقط به کار سلطنت و خوش گذرانی درباری مشغول بود و کمتر در مسائل سیاسی دخالت میکرد، مصدق تجربه ای شد برای او تا از اون به بعد حواسش به شرایط سیاسی باشه. برای نمونه دکتر مصدق در رفداندومی که بطور غیرقانونی برای انحلال مجلس 17ام که اتفاقن اکثریت اون رو هم ملیون تشکیل میدادند ترتیب داد، بر خلاف رسم معمول دو صندوق جداگانه برای آراء مخالف و موافق قرار داده بود. این به معنی اینه که موافقین و مخالفین موضوع رفراندوم قابل شناسایی هستند. ضمن اینکه رفراندوم در تهران و شهرستان ها با 7 روز فاصله برگزار شد! اصلن یکی از موضوعات اعتراضی نمایندگان همون مجلس به دولت این بود که در قانون اساسی هیچ مکانیزمی قرار داده نشده که قوه مجریه بتونه با توسل به اون قوه مقننه رو منحل کنه هتا با رفراندوم و جلب آراء عمومی. هتا نزدیکان و یاران مصدق مثل دکتر صدیقی (وزیر کشور) و سنجابی هم به اون در باره نتایج این اقدام تذکر دادند.

از این نمونه ها زیاده. بارزترین آن هم که در واقع میخ آخر بر تابوت دولت مصدق و ملیون بود نادیده گرفتن حکم عزل از نخست وزیری بود که در تاریخ 25 مرداد ماه بود که توسط تیمسار نصیری (فکر میکنم در اون زمان سرهنگ بوده) به وی ابلاغ شده و هتا رسید اون هم با دست خط و امضای خودش تحویل شده. ولی در عوض تمکین به این ابلاغیه حاملین پیام دستگیر و بازداشت میشوند. توجه داشته باشید که مصدق در طول مدت نخست وزیری علاوه بر تصدی وزارت جنگ و به دست گرفتن فرماندهی کل قوا (بعد از وقایع 30 تیر 1331) بسیار از امیران و فرماندهان ظامی رو جابجا کرده بود و به گسترش قدرت خود در قوای نظامی و انتظامی هم پرداخته بود. خودِ همین دست گرفتن فرماندهی کل قوا که قانونن به عهده رئیس کشور (شاه) بود یک اقدام خلاف قانون بود که مصدق با قبضه کردن قوه مقننه از طریق اختیار قانونگذاری بهش دست یافته بود.

البته درست مثل مزدک که در تاپیک دیگری سعی کرد خیلی رندانه و از طریق برانگیختن احساسات خواننده موضع خودش رو علیه موضع من تقویت کنه، مصدق همواره در این قبیل کارهای ضد قانونی خودش، به روج قانون اشاره میکرده نه نص صریح و روشن قانون. مزدک هم یادمه از روح دموکراسی و روح جامعه سخن گفت. جالبه همین مزدک در گاهِ به دست گرفتن قدرت با قلع و قمع احزاب غیرکمونیستی مادر روح دموکراسی رو خواهد نمود. حالا برای ما شده دایه ی دلسوزتر از مادر!

در مورد حزب توده هم باید بگم که این حزب خائن و خفت بار تا پیش از بالا گرفتن کار نفت و به بن بست رسیدن مذاکرات نفت با انگلیس، اصلن مخالف دکتر مصدق بود. مصدق خودش به عنوان یک فئودال قجری و صاحب زمین مورد سرزنش احزاب چپ و روزنامه هاشون بود که از 1320 و با اشغال ایران توسط قوای شوروی فعال شده بودند. هتا در روزنامه های حزب توده مصدق برای مخالفت با باج خواهی شوروی کمونیستی در مساله نفت شمال سمبل اشرافیت پوسیده و عامل امپریالیسم نامیده شد. من درست مطمئن نیستم که چرخش دیدگاه حزب توده در رابطه با دکتر مصدق از چه زمانی شروع شده ولی میدونم در مدت نخست وزیری او، حزب توده عامل بسیاری نابسامانی ها، اعتصاب ها، لشکرکشی های خیابانی و فحاشی های رسانه ای در جهت منافع دولت مصدق بوده. اصولن اسم عملیات امریکایی برای سرنگونی دولت مصدق TPAJAX بود که TP به معنی Tudeh Party و AJAX هم یک پاک کننده خانگی بود و در کل به معنی پاکسازی ایران از حزب توده بود. حزب توده از 1320 در ایران فعال شده بود ولی تا سال های 1330-29 که دولت مصدق سر کار آمد، به نقل از پرویز ثابتی (آخرین مدیر امنیت داخلی ساواک) تعداد نظامیان نزدیک به حزب توده از 40 نفر تجاوز نمیکرده ولی در طول 28 ماه فعالیت دولت مصدق این تعداد به بیش از 600 نفر رسیده. خطر کودتای نظامی و بدست گرفتن قدرت توسط کمونیسم و هتا ضمیمه شدن ایران به شوروی بسیار پرقدرت بود و این اقدام به موقع امریکا و شاه در سرنگوی مصدق و دولتش بسیار به موقع و به جا بود.

نه من، بلکه منتقدین جدی دکتر مصدق هم مثل همین پرویز ثابتی، یا علی میرفطروس یا جلال متینی تقریبن شکی در میهن پرستی او ندارند. بی شک مصدق میهن پرست بوده. مصدق از ابتدای برگشتش به قدرت که پس از تبعید رضاشاه عزیز بود، با عامل خارجی و به خصوص انگلیس سر ناسازگاری داشت. با شوروی در مساله آذربایجان و نفت شما در افتاد. ولی خطاهای عملی او در پیش بردن مساله نفت و همچنین قدرت خواهی او هم غیرقابل انکاره. اینها دیگه نظرات شخصی نیستند که بخواهید درموردشون شور و مشورت کنید. اینها فکت های تاریخی هستند که مثل روز روشنند.

[Russell]

بیشتر جنبه پرسشی داره تا چالشی:رضا شاه به قانون اساسی مشروطه وفادار بود و اصلا شاه شدنش بر اساس قانون بود؟

خب آن اتفاق به درستی اسمش هست کودتا، ولی یک خاندان بطور متوالی دوبار نمیتواند کودتا کند که!
منطقی این‌ست که در اینجا اگر کودتایی بوده آنرا به مصدق نسبت دهیم و حرکت‌هایِ در جهت مخالف آنرا ضد کوتا بنامیم،
ولی خب از آنجا که ظاهرا دل خیلی‌ها از جمله انقلابیون 57 از پدر و پسر زیادی پر بوده پدر و پسر هر شده‌اند کودتاچی !!

نه من، بلکه منتقدین جدی دکتر مصدق هم مثل همین پرویز ثابتی، یا علی میرفطروس یا جلال متینی تقریبن شکی در میهن پرستی او ندارند. بی شک مصدق میهن پرست بوده. مصدق از ابتدای برگشتش به قدرت که پس از تبعید رضاشاه عزیز بود، با عامل خارجی و به خصوص انگلیس سر ناسازگاری داشت. با شوروی در مساله آذربایجان و نفت شما در افتاد. ولی خطاهای عملی او در پیش بردن مساله نفت و همچنین قدرت خواهی او هم غیرقابل انکاره. اینها دیگه نظرات شخصی نیستند که بخواهید درموردشون شور و مشورت کنید. اینها فکت های تاریخی هستند که مثل روز روشنند.

خب اینهم مساله‌یِ پیچیده‌ایست، از انجا که در نگاه عمومی نسبت به این موضوع خطا زیاد دیده میشود بنظرم رجوع به
توافق جمعی ولو در میان مخالفان در اینجا چندان مطمئن نیست. البته میهن‌پرستی یک خصیصه هست و میتونه با خطا همراه باشه ولی
اگر مصدق واقعا بدنبال قدرت اون هم به شیوه‌یِ پوپولیستی اون بوده اون وقت باید در رفتارهای بظاهر میهن‌پرستانه‌یِ اون هم
شک کرد،شاید مثال چندان خوبی نباشه ولی مثلا آیا واقعا میشه احمدی‌نژاد رو میهن‌پرست دونست؟
در همین رابطه مطالب موسی غنی‌نژاد هم بنظرم من جالب میآد.

[kourosh_bikhoda]

البته میهن‌پرستی یک خصیصه هست و میتونه با خطا همراه باشه ولی
اگر مصدق واقعا بدنبال قدرت اون هم به شیوه‌یِ پوپولیستی اون بوده اون وقت باید در رفتارهای بظاهر میهن‌پرستانه‌یِ اون هم
شک کرد،شاید مثال چندان خوبی نباشه ولی مثلا آیا واقعا میشه احمدی‌نژاد رو میهن‌پرست دونست؟

بله به تعبیری خمینی هم میهن پرست بوده. خامنه ای هم همینطور. در عمل نتایج واقعی و قابل اندازه گیری این میهن پرستی ها رو میشه با هم مقایسه کرد و شاید اینجا بشه نظری قابل اندازه گیری و واقعی در این باره داد.

اگر قضیه وجاهت شخصی مصدق مطرح نبود و اگر در مورد مساله نفت انقدر پافشاری نمیکرد، کشور به اون سمت نمیرفت که الان بعد از 60سال هنوز سایه عصبیت و توهم و داستانسرایی بر کربلای 28 مرداد (به تعبیر میرفطروس) احساس میشه. من نزدیکی بی نظیری در مساله هسته ای امروز و نفت اونروز میبینم. به شخصه فکر میکنم ج.ا داره لجاجت مصدق واری رو در مساله هسته ای پی میگیره که باعث همون بن بست ها و قحطی ها و ضعف ها میشه. آخرین پیشنهاد نفت که مشترکن توسط دولت امریکا و انگلیس مطرح شد ملی بودن شرکت نفت رو پذیرفت ولی پیشنهاد داد که عواید ناشی از اون 50-50 بین دو کشور تقسیم بشه که این برای ایران قبلن 20 یا 30 درصد بود فکر میکنم. گناه رزم آرا هم درست همین بود که معتقد به سازش و پیشرفت پله پله در امور بود تا به بن بست خوریم. رزم آرا میگفت به فرض که تمام منافع عاید ایران بشه، ما نه تجهیزات استخراج داریم، نه مهندسینش رو داریم، نه دانش و نه مهمتر از همه اینها بازار برای فروش. ایران هتا یک نفتکش هم نداشت. این شد که از طرف مصدق تهدید به مرگ شد و 4-5 روز بعدش خلیل طهماسبی فتوای قتل او رو که توسط کاشانی و مصدق صادر شده بود اجرا کرد و الله اکبر گویان سر صحنه قتل ایستاد.

قضیه نفت مختص دولت مصدق نبود. قبلن در دولت های ساعد و قوام و رزم آرا هم پیگیری شده بود. خیلی پیشتر از همه اینها این رضاشاه بود که اولین جرقه های استیفای حق ایران از شرکت نفت انگلیس رو روشن کرد. رضاشاه در یکی از جلسات دولت با عصبانیت متن قرارداد 1901 دارسی رو پاره کرد و برای رئیس شرکت نفت پیغام داد که ایران دیگه نمیتونه ببینه درآمدهای سرشار نفت راهی جیب خارجیان میشه.

ولی امروز این ملی مذهبی ها هستند که با ساختن بت از مصدق، سند 6 دانگ جنبش نفت رو به نام خودشون زدند. در حالیکه مصدق ادامه دهنده راهی بود که از پیش تعیین شده بود. مصدق مامور اجرای قانون ملی کردن نفت بود که در مجلس قبلن به تصویب رسیده بود. از نظر بعضی ها اصلن این کله شق بازی و عدم انعطاف در مساله نفت به این خاطر بود که اگر نفت به سرانجام میرسید مصدق می بایست از نخست وزیری کناره گیری میکرد چون ماموریتش تموم شده بود.