جبر یا اختیار؟

[Rationalist]

به نظر من انسان اختیار ندارد. انسان از وقتی که به دنیا می آید تمامی رفتارهایش معلول دو علت است یکی ژن دیگری هم محیط. هر رفتاری که از انسان سر میزند معلول این 2 علت است. ژن همان عامل وراثتیست که به انسان میرسد از پدر و مادر و اجدادش. محیط هم تشکیل شده از نژاد و آب و هوا و جامعه و حکومت و مدرسه و دین و رسانه و دوستان و فامیل و امثالهم که هر کدام به میزان نامشخصی بر دیدگاه انسان تاثیر میگذارد. در واقع انسان بنده ژن و محیطش است. اینها رو از نقطه نظر زیست شناسی و فلسفی گفتم. من قبلا خیال میکردم جبرگرایی را فقط میتوان در ابعاد زیست شناسی و فلسفی مطرح کرد تا اینکه کتاب طرح بزرگ استیون هاوکینگ رو خوندم که در اون حرف از جبر گرایی علمی زد و با یک دید جالب که من تا آن زمان نشنیده بودم جبر را اثبات کرد و گفت اختیار یک خیال باطل بیش نیست. کتاب رو به دوستم دادم که بخونه و الان دستم نیست اما یادمه که چی گفته بود. من حرفهاش رو با مثال و بطور مشروح اینجا بیان میکنم: از نقطه نظر علمی بعد از انفجار بزرگ بعد از مدت زمان اندکی قوانین شکل گرفتند که از آن زمان تاکنون بر عالم مسلط بودند و انسان هم به مرور زمان با دانستن این قوانین و ساختن وسایل و ابزار پیشرفت کرد. یعنی قوانین بر همه چیز این عالم مسلط است و تقدم دارد. رفتار تمامی چیزها اعم از زنده یا غیر زنده چه گیاهان چه حیوانات که شامل انسان هم میشود بر اساس همین قوانین است. پس هیچ چیز از محدوده این قوانین خارج نیست. ما چه بخواهیم چه نخواهیم این قوانین بر ما مسلط هستند و هیچ کدام از رفتار های ما خارج از این قوانین نیست یعنی ما نمیتوانیم خارج از این قوانین کاری کنیم. پس چون ما در محدوده این قوانین هستیم هر رفتاری که از ما سر میزند قابل پیش بینی است (هرچند که این پیش بینی غیر ممکن است اما محال نیست) این هم از نقطه نظر علمی. استیون هاوکینگ در طرح بزرگ گفته بود اینکه انسان در هر لحظه چه رفتاری از او سر میزند تحت تاثیر برهم کنش میلیاردها سلول انسان با خودشان و با محیط است و چون دانستن وضعیت اولیه میلیاردها سلول انسان امری غیر ممکن است پس روانشناسان بجای اینکه ملاک را جبر بگذارند انسان را بصورت یک کل در نظر میگیرن که مختار است و سپس اختیار او را بررسی میکنند (وگرنه مشخص است وقتی که یک روانپزشک به شما دارو میدهد این دارو درمانی بر اساس اعتقاد به جبر است چرا که روانپزشک میخواهد با دارو تغییری در رفتار شما ایجاد کند) یکی از دلایلی که بر اساس آن من به بهشت و جهنم اعتقادی ندارم همین جبرگراییست. اگر جبر در کار باشد دیگر قضاوت در مورد اعمال انسانها کاری نادرست است. البته جامعه نیازمند قانون است اما به نظر من در آینده با پیشرفت علم ژنتیک شرایطی فراهم خواهد شد که با دستکاری در ژن انسانها دیگر انسانها نمیتوانند خلافی انجام بدهند.

@agn0stic خیلی زیبا به طرح این جستار مهند پرداختید. گرچه درنمی یابم سود بردن از نگرسنجی چه قدر می تواند برای اثبات و تبیین دیدگاه فلسفی کسی در این راستا موثر باشد!

پرسش من اینجاست که چه ایراد منطقی وجود دارد اگر همان ژن ها به انسان اراده و اختیار را داده باشند؟ و چه مشکلی وجود دارد اگر ما بخواهیم قدرت انتخاب آگاهانه و به عمل درآوردن آگاهانه ی آن انتخاب را اراده و اختیار بدانیم؟ اختیاری در جبر. در این صورت گرچه به طور اساسی، هستی و شرایط زیستن ما جبری بوده، اما قدرت انتخاب آگاهانه هم در میان این جبر وجود دارد که ضمن تبیین سخنان شما، به مفهوم خویشکاری اخلاقی وقضاوت پیرامون رفتارهای انسان ها هم معنایی منطقی می دهد.

[Russell]

@agn0stic خیلی زیبا به طرح این جستار مهند پرداختید. گرچه درنمی یابم سود بردن از نگرسنجی چه قدر می تواند برای اثبات و تبیین دیدگاه فلسفی کسی در این راستا موثر باشد!

پرسش من اینجاست که چه ایراد منطقی وجود دارد اگر همان ژن ها به انسان اراده و اختیار را داده باشند؟ و چه مشکلی وجود دارد اگر ما بخواهیم قدرت انتخاب آگاهانه و به عمل درآوردن آگاهانه ی آن انتخاب را اراده و اختیار بدانیم؟ اختیاری در جبر. در این صورت گرچه به طور اساسی، هستی و شرایط زیستن ما جبری بوده، اما قدرت انتخاب آگاهانه هم در میان این جبر وجود دارد که ضمن تبیین سخنان شما، به مفهوم خویشکاری اخلاقی وقضاوت پیرامون رفتارهای انسان ها هم معنایی منطقی می دهد.

Rationalist عزیز، «قدرت» و «انتخاب» را اینجا چگونه تعریف میکنید؟

[Rationalist]

Rationalist عزیز، «قدرت» و «انتخاب» را اینجا چگونه تعریف میکنید؟

منظورم از "قدرت" توانایی به عمل درآوردن و اجرای خواسته ی مورد نظر است.
و همچنین مقصودم از "انتخاب" در اینجا، گزینش آگاهانه ی یکی میان دیگر گزینه های موجود می باشد.

[Russell]

منظورم از "قدرت" توانایی به عمل درآوردن و اجرای خواسته ی مورد نظر است.
و همچنین مقصودم از "انتخاب" در اینجا، گزینش آگاهانه ی یکی میان دیگر گزینه های موجود می باشد.

خُب، آیا در مفاهیمی مثل "توانایی" و "گزینه" فرض نمیشه که بیش از یک دنیا در آینده ممکن هست؟ اگر اینطور هست که این با جبر (با تعریفی که در بالا اومده) متضاد نیست؟

[Rationalist]

خُب، آیا در مفاهیمی مثل "توانایی" و "گزینه" فرض نمیشه که بیش از یک دنیا در آینده ممکن هست؟ اگر اینطور هست که این با جبر (با تعریفی که در بالا اومده) متضاد نیست؟

راسل جان مقصودت را به طور روشن درنیافتم! لطفا روشن تر توضیح بده.

[Russell]

راسل جان مقصودت را به طور روشن درنیافتم! لطفا روشن تر توضیح بده.

اگر جبر را آنچنان که بالا تعریف شده تعریف کنیم:

...پس چون ما در محدوده این قوانین هستیم هر رفتاری که از ما سر میزند قابل پیش بینی است (هرچند که این پیش بینی غیر ممکن است اما محال نیست) این هم از نقطه نظر علمی. استیون هاوکینگ در طرح بزرگ گفته بود اینکه انسان در هر لحظه چه رفتاری از او سر میزند تحت تاثیر برهم کنش میلیاردها سلول انسان با خودشان و با محیط است و چون دانستن وضعیت اولیه میلیاردها سلول انسان امری غیر ممکن است پس روانشناسان بجای اینکه ملاک را جبر بگذارند انسان را بصورت یک کل در نظر میگیرن که مختار است و سپس اختیار او را بررسی میکنند...

بعبارت دیگر جبری لاپلاسی که به ششیوه‌یِ نظری قابل پیشبینی‌ست، در این صورت صحبت از «انتخاب گزینه‌ای از میان گزینه‌ها» چه معنایی خواهد داشت؟

[Rationalist]

بعبارت دیگر جبری لاپلاسی که به ششیوه‌یِ نظری قابل پیشبینی‌ست، در این صورت صحبت از «انتخاب گزینه‌ای از میان گزینه‌ها» چه معنایی خواهد داشت؟

نخست اینکه، عدم قطعیت در فیزیک کوانتوم، به شدت جبرگرایی علمی را زیر سوال برده است.
دوم اینکه: بر اساس جمله ی بالا و آنچه در تعریف آزادی(اراده) در جبر بیان داشتم، قابل پیش بینی بودن یک تصمیم یا انتخاب، تضادی با آنچه «انتخاب گزینه‌ای از میان گزینه‌ها» خواندیم، ندارد.
برای مثال، ما ممکن است با شناخت دقیق تر فیزیولوژی مغز و اعصاب به همراه عوامل روان شناختی بتوانیم تا حدی با قطعیت پیش بینی کنیم که شخص x در شرایط y از میان گزینه های z1,z2,z3 همواره z3 را انتخاب خواهد کرد و این بیانگر همان جبر اساسی و کلی می باشد؛ اما اگر انتخاب شخص x از میان گزینه ها آگاهانه بوده باشد، همچنان او آزادانه ولی در محدوده جبر، انتخاب کرده است.

[Russell]

نخست اینکه، عدم قطعیت در فیزیک کوانتوم، به شدت جبرگرایی علمی را زیر سوال برده است.
دوم اینکه: بر اساس جمله ی بالا و آنچه در تعریف آزادی(اراده) در جبر بیان داشتم، قابل پیش بینی بودن یک تصمیم یا انتخاب، تضادی با آنچه «انتخاب گزینه‌ای از میان گزینه‌ها» خواندیم، ندارد.
برای مثال، ما ممکن است با شناخت دقیق تر فیزیولوژی مغز و اعصاب به همراه عوامل روان شناختی بتوانیم تا حدی با قطعیت پیش بینی کنیم که شخص x در شرایط y از میان گزینه های z1,z2,z3 همواره z3 را انتخاب خواهد کرد و این بیانگر همان جبر اساسی و کلی می باشد؛ اما اگر انتخاب شخص x از میان گزینه ها آگاهانه بوده باشد، همچنان او آزادانه ولی در محدوده جبر، انتخاب کرده است.

آری درست است، ولی ما داریم امکان وجود اختیار را در جهانی ساعتگونه بررسی می‌کنیم و درستی یا نادرستی آن مد نظر نیست. هرچند که وجود تصادف و عدم قطعیت هم تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند.
...
سخن من دقیقا همین است که z1 , z2 , zn ساخته و پرداخته‌یِ ذهن ماست. وقتی در حال سقوط آزاد هستیم گزینه‌ای جر رسیدن به زمین نداریم حالا سطح آگاهی ما هر اندازه که می‌خواهد باشد، Z تنها گزینه است. البته من خودم به این دیدگاه که بیان کردی بسیار علاقمند هستم ولی همانطور که گفتم نمی‌توانم دشواری‌هایِ آن را برای خودم حل کنم.

[Rationalist]

آری درست است، ولی ما داریم امکان وجود اختیار را در جهانی ساعتگونه بررسی می‌کنیم و درستی یا نادرستی آن مد نظر نیست. هرچند که وجود تصادف و عدم قطعیت هم تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند.
...
سخن من دقیقا همین است که z1 , z2 , zn ساخته و پرداخته‌یِ ذهن ماست. وقتی در حال سقوط آزاد هستیم گزینه‌ای جر رسیدن به زمین نداریم حالا سطح آگاهی ما هر اندازه که می‌خواهد باشد، Z تنها گزینه است. البته من خودم به این دیدگاه که بیان کردی بسیار علاقمند هستم ولی همانطور که گفتم نمی‌توانم دشواری‌هایِ آن را برای خودم حل کنم.

در تبیین همین نمونه ای که بیان داشتی، باید گفت که اگر Z برابر گزاره ی "سقوط جبری ما به زمین باشد"، هر نوع قدرت انتخاب و به فعلیت در آوردن اگاهانه ی آن در محدوده ی Z ، اختیار را
معنا می دهد. و این می شود همان اختیار در جبر. حال چه دشواری ای در این دیدگاه وجود دارد؟
------------------------------

(گزاره ی بیان شده درقسمت قرمز رنگ، بحث بسیار مفصل و اساسی خود را دارد!)

[Russell]

در تبیین همین نمونه ای که بیان داشتی، باید گفت که اگر Z برابر گزاره ی "سقوط جبری ما به زمین باشد"، هر نوع قدرت انتخاب و به فعلیت در آوردن اگاهانه ی آن در محدوده ی Z ، اختیار را
معنا می دهد. و این می شود همان اختیار در جبر. حال چه دشواری ای در این دیدگاه وجود دارد؟
------------------------------

(گزاره ی بیان شده درقسمت قرمز رنگ، بحث بسیار مفصل و اساسی خود را دارد!)

دشواری این‌ست که «فعلیت»ی در مثال ذکر شده وجود ندارد. آنچه هست تنها مشاهده و ادراک است. البته این مثالی خاص است که در آن اراده‌یِ انسانی و جهان خارج بشیوه‌‌ای خاص در نادرگیری بسر میبرند و قطعا در اکثر زمان‌ها اینگونه نیست.
از آنجا که بحث جبر و اختیار هم در ذهن و هم در جهان خارج ریشه دارد، سوق دادن تعریف و پایه‌یِ آن به یک طرف ، در اینجا ذهن، مشکل ایجاد می‌کند.