در واقعیت تاریخ و جامعه دارای لختی‌ای فنرسان اند که سمت و سوی جهت‌داری هم دارد. برای نمونه تاریخ کنونینوشته اصلی از سوی Transcendence
اگر به سده‌یِ شانزدهم بازگردانده شود, دیر یا زود دوباره به همین جاییکه امروز ایستاده‌ام میرسد, باری دیگر از نو
موتور بخار نوآوری میشود, باری دیگر الکتریسته کشف میشود و به برآیندی کمابیش یکسان میانجامد. ولی اگر برای نمونه
به ده‌هزار سال پیش بازگردانده شود, اینبار از بازه‌یِ لختی گرفتار بیرون زده و میتواند روند دیگر را بسپراند و به سویی دیگر برود.
--
این را ولی نباید با سرنوشت‌باوری (fatalism) یکسان پنداشت. سرنوشت‌باوری هم بوارونه‌یِ آنچه شاید پنداشته شود
در جهان مدرن بسیار فراگیر است و برای نمونه این گفته که «ساعت تاریخ را نمیشود عقب کشید», یا «سرنوشت آدمی این بوده
که تکنولوژی پیشرفت کند» و ... نمونه‌هایِ روشنی از سرنوشت‌باوری فراگیر در میان بسیاری از خردگرایان و ناخداباوران ِ فندگرا (technocrat) است.
پاسخ با گفت‌آورد