قانون جذب؛ علمی و مستدل یا شبه علم و فریب مردم؟

[Soheil]

با درود

موضوعی که مدتی ذهنمو مشغول کرده بود قانون جذب(Law of attraction) هست چون معتقدم عده ای در داخل و خارج کشور با فریب مردم دکانی برای خود باز کرده اند و از این مساله نان میخورند. در پستهای بعدی مطالبی رو در نقد قانون جذب خواهم گذاشت.

- معرفی مختصر:
قانون جذب در سالهای اخیر از طریق کتابها و فیلمها محبوبیت زیادی رو کسب کرده. که از این میان میشه به فیلم راز وکتاب راز(The Secret)نوشته روندا بایرن که بر اساس فیلم نوشته شدهاشاره کرد.
کتاب راز بیش از ۶ میلیون نسخه ازش به فروش رسیده و دی‌ وی‌ دی فیلم نیز حدود ۶۵ میلیون دلار سود عاید مجریان آن کرده است.
منتقدان میگویند قانون جذب پایه و اساس علمی ندارد و در این باره عده ای از نام ِ علم برای فریب مردم سوء استفاده کرده اند.

قانون جذب چیست؟
«قانون جذب» عنوانی است که به اصل ِ «هر چیزی مشابه خود را جذب میکند» داده می شود که به طور خلاصه می گوید تمرکز فرد بر روی افکار مثبت یا منفی موجب نتایج مثبت یا منفی در زندگی او می شود. این عقیده بر روی این ایده پایه گذاری شده است که مردم و افکارشان هر دو از انرژی(خالص) تشکیل شده اند و هر انرژی، انرژی ِ مشابه خود را جذب میکند.
برای نمونه لیزا نیکولز در فیلم «راز» چنین عنوان می کند:
«هر زمان که شما صندوق پستتان را چک میکنید و منتظرید صورت حسابی را در آن ببینید, حدس بزنید چی میشه؟ بله، صورت حسابتون اونجاست.
هر روزی که بیرون میرید نگران صورت حساب هستید, شما هرگز انتظار چیزای خوبی رو ندارید, درباره بدهی و قرض فکر میکنید, انتظار بدهی و بدهکار شدن دارید. پس بدهکاری باید بروز دهد و بروز هم میدهد, چون قانون جذب همیشه تابع افکار شماست.»

بر این اساس با استفاده از قانون جذب میتوان با «افکار مثبت» به خواسته ها و آرزوهای خود در زندگی رسید. به عنوان نمونه شادی، ثروت و سلامتی کسب کرد.

Law of attraction (New Thought)

قانون جذب

[Soheil]

نقد علمی کتاب و فیلم راز

........
کتاب راز بیش از ۶ میلیون نسخه به فروش رسیده و دی‌وی‌دی آن نیز بیش از ۶۵ میلیون دلار سود عاید مجریان آن کرده است.

البته تا اینجای کار ظاهراً مشکلی نیست. عده‌ای پیشنهاد و راهکارهایی برای موفقیت و ثروتمند شدن می‌دهند و عده‌ای نیز این پیشنهادها را می‌خرند. اما موضوع به همین‌جا ختم نشده و مشکل آنجایی آغاز می‌شود که سخن از اثبات علمی یا اصطلاحاً (علمی) بودن داستان راز به میان می‌آید. آن‌ها تلاش می‌کنند برنامه خود را (علمی) یا به عبارتی (مورد تائید علم) نشان دهند. به همین جهت در برنامه‌های فریب عمومی جدید؛ دیگر صحبتی از آل؛ بختک؛ یک سر و دو گوش و غیره نیست. صحبت از متافیزیک، کوانتوم، الکترومغناطیس، انرژی و کیهان و مهندسی نرم‌افزار مولکول است کلمات باید پرطمطراق و پرطنین باشند تا مخاطب ناآگاه تصور کند با یک موضوع علمی یا دست‌کم مورد تائید علم مواجه شده است و تسلیم شود. حتی برنامه فریب عمومی عرفان حلقه که تصور می‌کنند با گذاشتن کامنت + و علامت نقطه در استاتوس‌های فیس‌بوک می‌توانند بیماری‌ها را درمان کنند نیز به‌جای کلمه (جن) از تعبیر (موجودات غیر ارگانیک) استفاده می‌کنند تا محتوای عقایدشان خرافی و کهنه به نظر نرسد.

باری، طبق معمول نخستین قربانی از بین مفاهیم علمی؛ فیزیک کوانتومی است که به عنوان مرغ عزا و عروسی؛ در اغلب عوام‌فریبی‌های روزگار ما مورد استفاده قرار می‌گیرد.در مستند راز از دانشمندان و مشاهیری صحبت می‌شود که به ادعای فیلم از یک راز به‌خصوص باخبر بوده‌اند. سراسر برنامه راز؛ القای این ایده است که نیوتن، گالیله، داوینچی، اینشتین، آلفرد هیچکاک، مادام کوری و دیگران رازی را می‌دانسته‌اند که حالا دوباره کشف شده است و در قالب DVD به مردم عرضه می‌شود.

[Soheil]

چرا تعالیم مجموعه‌ی “مستند راز” یک برنامه‌ی فریب عمومی محسوب می‌شود؟

برنامه‌های فریب عمومی از جنس شبه‌علم و خرافات معمولاً اشتراکات زیادی با یکدیگر دارند. تناقض؛ اطلاعات جعلی و مخدوش و فرافکنی و آمارهای غلط و سوءاستفاده از واژگان حیطه علم. راز نیز از این قاعده مستثنی نیست. بدیهی است که در این نوشتار ؛ مجال بررسی دقیق و ذکر تمامی مصداق‌ها نیست. به همین جهت برای هر یک از نشانگان برنامه فریب عمومی؛ تنها به ذکر مثال‌های کوتاه اکتفا می‌کنیم.

۱. تناقض: مثلاً تبلیغات برنامه راز با یک تناقض آشکار تاریخی می‌گوید “این راز از زمان انیشتین ، ذهن باهوش‌ترین دانشمندان را شیفته خود ساخته است”، و هیچ توضیحی به دست نمی‌دهد که اگر این راز از زمان اینشتین ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده پس نیوتن ، گالیله ، داوینچی چطور از این راز باخبر بوده‌اند؟!

۲. اطلاعات جعلی و مخدوش: آنچه که مجموعه راز سعی در ترویج آن دارد به وضوح مبتنی بر اطلاعات مغشوش و بدون پشتوانه منطقی و استدلالی و بعضاً به واسطه درک ناصحیح از مفاهیم علمی است. دلیل آن‌هم واضح است. راز می‌گوید:به هر چیز فکر کنی آن را به دست می‌آوری!

این ادعا به‌هیچ‌عنوان قابل تائید یا رد کردن نیست. می‌توان هزاران تجربه را تصور کرد که در آن انسان به چیزی فکر کرده و آن چیز به دست نمی‌آید. درعین‌حال می‌توان تجربیاتی را تصور کرد که در آن فرد به چیزی فکر کرده و آن را به دست می‌آورد. با این وجود چنین ادعایی به‌وضوح، علمی نیست. تجربیات علمی باید تکرارپذیر باشند و هرکسی در هر جای دنیا کذب و صدق ادّعا را به سنجه آزمایش بگذارد و به نتایج یکسانی برسد. همان‌طور که صدق و کذب معادلات ماکسول، قانون دوم ترمودینامیک، و بقای مومنتوم را در هر آزمایشگاهی در سراسر دنیا می‌توان آزمود و برای اثبات تجربی آن‌ها نیازی به دست‌چین کردن اطلاعات ورودی و انتشار نتایج گزینشی و دستکاری‌شده نیست. اما ادعای فوق را در هیچ آزمون مستقلی نمی‌توان اثبات نمود. برای اثبات این آزمون باید تعدادی آزمون‌پذیر را با رعایت ملزومات و استانداردهای آزمایشگاهی مثلاً به دو یا چند گروه آزمایشگاهی دسته‌بندی نمود ،و از عده‌ای خواست که به یک موضوع بخصوص فکر کنند و دسته دوم نیز به آن موضوع فکر نکنند. و در پایان ظرف مدت معیّنی نتایج را به لحاظ آماری تحلیل و بررسی نمود . درصورتی‌که این آزمون بارها و بارها و با رعایت ضوابط علمی، تکرار شده و هر بار نتایج معنادار به دست آمد آنگاه می‌توان گفت: به هر چیز فکر کنی آن را به دست می‌آوری!

آنچه که برنامه‌ی راز سعی دارد القا کند مبتنی بر هیچ اثبات علمی یا روش آزمون تجربی نیست . این ادعا آشکارا با قواعد منطق سلیم در تناقض است. برای نمونه تجربه‌ای را تصور کنید که دو مربی تیم فوتبال هرکدام افکارشان را در این جهت منسجم می‌کنند که پیروز میدان باشند. هر دو بر مبنای آنچه که قانون جذب می‌گوید اندیشه خود را در این جهت هماهنگ می‌کنند که در میدان برنده باشند. اما به‌راستی قانون جذب به سود کدام‌یک عمل می‌کند؟ مگر نه این است که پیروزی یک تیم مستلزم شکست تیم دیگر است؟

ادامه دارد...

[Soheil]

۳. فرافکنی:اگر از مجریان برنامه‌ی فریب عمومی راز و قانون جذب بپرسید که چرا قانون جذب؛ کار نکرده و تأثیری در زندگی‌تان نداشته است تمام تقصیر را به گردن شما خواهند انداخت. این کتاب می‌گوید:

گاهی اوقات وقتی همه تلاشت را برای رسیدن به کاری انجام می‌دهی و نتیجه‌ای نمی‌گیری، زیر لبت زمزمه کنی:«قانون جذب یک دروغ بزرگ بیش نیست»! اما بگذار همین الان خیالت را راحت کنم که این تنها مشکل شما نیست و میلیون‌ها مردم دیگر مانند خودت نمی‌توانند به درستی از قانون جذب استفاده کنند. اما ما به شما با دلیل و مدرک ثابت می‌کنیم مشکل فقط خود شما هستید نه قانون جذب

۴. آمارهای غلط: برنامه راز لبریز است از آمارهای ساختگی و غلط. برای مثال ؛ فیلم در توجیه ناکارآمدی ایده قانون جذب به شخصی بنام دکتر بروس لیپتون استناد می‌کند که می‌گوید:

در واقع ۹۹درصد (به این رقم دقت کنید!) زندگی شما در دست ذهن ناخودآگاه شماست. و هیچ توضیحی مبنی بر اینکه ۹۹% را از کجا دریافته به دست نمی‌دهد. ۵. سوءاستفاده از واژگان حیطه علم: نکته جالب توجه دیگری که در شبه‌علم بودن موضوع قانون جذب نباید از نظر مغفول داشت ، به‌کارگیری تعابیر غلط و مبتنی بر سوءبرداشت از واژگان و مفاهیم علمی است. مجریان قانون جذب نیز مثل سایرین دست به دامان تشبیهات علمی و همچنین استقراض از فیزیک می‌شوند تا به‌نوعی مخاطب ناآگاه که دانشی در زمینه فیزیک ندارد تحت تأثیر قرار گرفته و باور کند که این قانون ، در علم نیز مسبوق به سابقه است و کاربرد دارد. در زیر یک نمونه از این استدلال‌ها را بی کم‌وکاست نقل می‌کنیم:

درواقع همان‌طور که آهن‌ربا، خاصیت جذب آهن را دارد، ذهن انسان نیز قابلیت جذب دارد و همان چیزی را جذب می‌کند که به آن می‌اندیشد. انرژی ذهنی شما همچون مغناطیسی قدرتمند عمل می‌کند تا شرایط، وقایع و رویدادهایی را که به جذب آن خواسته منجر می‌شود به‌سوی شما بکشاند.

[Soheil]

آقای عباس منش یکی از کسانی که دوره های مختلف به اصطلاح روان شناسی(مثلا دوره روان شناسی ثروت و امثالهم) می گذارد و سایت و دفتر و دستکی برای خود دارد و از او با عنوان "استاد" نام برده می شود نیز در برنامه هایش از قانون جذب استفاده میکند. جالب اینکه او این قانون را کاملا علمی میداند...

قسمتهائی از مصاحبه خواندنی او را نقل میکنم و خود قضاوت کنید که اگر این سخنان شیادی و کلاه برداری نیست پس چیست:

قانون جذب چیست ؟ - گروه تحقیقاتی عباس منش

سؤال: استاد عباس منش، شما به عنوان یک محقق برجسته در حوزه قانون جذب، مفهوم قانون جذب را چگونه بیان می‌نمایید؟

پاسخ:
باید این نکته را متذکر شوم که “قانونِ جذب” کشفِ جدیدِ عصر ما نیست. قانونی است که جهان با آن پدید آمده و بوسیله این قانون در حال گسترش است. مفهومی است که سالیان سال در فرهنگ، ادبیات و اشعار شعرای ما وجود داشته و تمام جنبه‌های زندگی مان را در برگرفته است. یعنی می‌خواهم افراد این موضوع را درک کنند که چه بخواهند و چه نخواهند، چه این قانون و عملکردِ آنرا بشناسند و چه نشناسند، در هر لحظه در حالِ رقم زدنِ تجربیاتشان با این قانون هستند. می‌خواهم بگویم که قانون جذب، طبعِ جهانِ هستی است. پیکره‌ی جهانِ هستی روی این قانون بنا شده است. پس هر فردی که کمی هوشمندانه به این موضوع نگاه کند، با بکار گرفتنِ آن، زندگی‌اش را رهبری می‌کند. این قانون بیان می‌کند که «افکار شما حاوی ارتعاشات و فرکانس‌هایی هستند که مشابه خود را جذب می‌کند، از آنجا که ما در یک جهان فرکانسی زندگی می‌کنیم، افکار غالب مان (باور)، ما را در مداری قرار می‌دهد که در آن مدار شرایط، اتفاقات و چیزهایی وجود دارد که با فرکانسِ ارسالی ما ما هماهنگ است. مصداق این موضوع شعر معروف کتاب مثنوی معنوی جلد دوم مولانا موجود است که می‌گوید:

در جهان هر چیز، چیزی جذب کرد
گرم، گرمی را کشید و سرد سرد
قسم باطل باطلان را می‌کشند
باقیان از باقیان هم سرخوش‌اند
ناریان مر ناریان را جاذب‌اند
نوریان مر نوریان را طالب‌اند

وقتی من قانونِ جذب را این موضوع را درک کردم، همه چیز در زندگی من دستخوشِ تحولی اساسی شد. فهمیدم زندگی‌ام در دستِ خودم بوده است. همه این سال‌ها، همه‌ی آن اتفاق‌ها!! همه و همه بوسیله خودم به وجود آمده است. در واقع قانون جذب به من کمک کرد که زندگی‌ام را آن‌طور که دوست دارم رقم بزنم.(اینجاشو راست گفته، چون این قانون به منبع درآمدش تبدیل شده) خیلی افراد هستند که می‌گویند: قانون جذب درست نیست، این مسائل چرندیاتی بیش نیست و… اما به عقیده من افرادی که قانون جذب را رد می‌کنند به فیلم راز که در سال 2006 در کشور استرالیا تولید و منتشر شد استناد کرده‌اند. هر فردی که این قانون را قبول ندارند، مطمئنم که اصلاً قانون جذب را درک نکرده‌ است. برداشت این افراد از قانون جذب این است که اگر در گوشه ای نشسته و دائماً به چیزهایی که می‌خواهیم فکر کنیم، آن چیزها از آسمان برایمان می‌بارد.

باید عنوان کنم که موضوع اصلاً به این شکل نیست، مفهوم اصلی قانون جذب این است: افکار غالب شما (باور)، اتفاقات زندگی‌تان را رقم می‌زند نه افکار لحظه‌ای.
هر باوری که درباره جهان، وقایع و هر چیز داشته باشیم، به واسطه آن باور جهان ما را در موقعیت و شرایطی قرار می‌دهد که آن باور برای ما اثبات شود. در واقع می‌توانم بگویم که کار جهان اثبات باورهای ما به خودمان است. مثلاً اگر باور داشته باشیم که انسان ضعیفی هستیم شرایطی را جذب می‌کنیم که این باور را تقویت کند. یا اگر باور قوی داشته باشیم که می‌توانیم در کنکور موفق شویم و این باور، جزئی از نظام فکری ما باشد، در شرایطی قرار می‌گیریم که به‌راحتی در کنکور موفق شویم. یا اگر باور داشته باشم مردم بد هستند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود، افراد و موقعیت‌هایی را جذب می‌کنیم که ثابت می‌کند مردم بد هستند.

تحقیقات علمی عملی ِ چندین ساله‌ی من در حوزه قانون جذب از جنبه‌های مختلف و در حوزه‌های مختلف مثل فیزیک کوانتوم، دیدگاه قرآن و … به من آموخت که باید ورودی‌های ذهن خود را کنترل نمایم. باید مراقب این ورودی‌ها باشم. همانگونه که به خاطر سلامتی، مراقب غذایی که می‌خوریم هستیم، مدام به رنگ، ظاهر و بوی غذا توجه می‌کنیم، پس اگر می‌خواهیم باورهای قدرتمند کننده داشته باشیم باید مراقب ورودی‌های ذهن نیز باشیم. من این کار را انجام داده و همواره ادامه می‌دهم، سپس اتفاقات عالی در زندگی‌ام رخ داد و همواره رخ می‌دهد. من از مسافرکشی در شرایط بسیار بد مالی به جایی رسیدم که بتوانم یک شرکت موفق، کسب و کار موفق، زندگی عالی، همکاران و دوستانی خوب، سلامتی جسمی کامل، آرامش درونی، ویلا در بهترین نقطه شمال کشور، برگزاری دوره‌های بسیار تأثیرگذار، نوشتن کتاب موفق و … داشته باشم.

[Soheil]

سؤال: آیا در زمینه قانون جذب همایش یا دوره‌هایی را برگزار کرده‌اید؟
پاسخ:

بله. من دوره‌ها و کلاس‌های زیادی در این رابطه برگزار کرده‌ام. بیش از 70 هزار نفر در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند. اخیراً دوره‌ای تحت عنوان «قانون آفرینش» برگزار کرده‌ام که تلفیقی است از قانون جذب و قرآن. :|


سؤال: اطلاع داریم که شما برای اولین بار در جهان مبحث قرآن و قانون جذب را مطرح نموده‌اید!، جرقه‌های این موضوع از کجا آغاز شد و چرا و چگونه به این موضوع پی بردید؟
پاسخ:
وقتی با عمل به آموخته‌هایم در حوزه قانون جذب، دستاوردهای فوق‌العاده‌ای را در مدت چند سال به دست آوردم، این موضوع باعث بوجود آمدن یک چالش بزرگ در من شد که اگر من از این قانون نتایجی بزرگ را کسب کرده‌ام پس قانون جذب باید نشانه‌های پررنگی در قرآن داشته باشد. زیرا قرآن کامل‌ترین کتاب آسمانی است که برای هدایت انسان فرستاده شده است. با این دیدگاه و این سؤال بزرگ به مطالعه کامل قرآن پرداختم، می‌توانم نتایج مطالعات خود را در قالب این جمله بیان کنم که: تمام قرآن بر پایه‌ی فرکانس و قانون جذب نوشته‌شده است و من به هر شخصی که بخواهد ثابت می‌کنم که قرآن یک کتاب کوانتومی است نه یک کتاب معمولی. نوشته‌ها و افعالی که در قرآن به کار رفته است و مفاهیمی که در آن وجود دارد تماماً این قانون را فریاد می‌زند. من خیلی متعجب بودم که چرا تا به حال کسی با این دید به مطالعه کتاب قرآن نپرداخته است!!!

[Soheil]

سؤال: چگونه می‌توان وجود قانون جذب را برای عموم مردم اثبات کرد؟

پاسخ:

من همیشه گفتم که نیازی به اثبات قانون جذب نیست. من هیچ‌گاه تلاشی برای اثبات این قانون به افرادی که دائماً در مورد رد این قانون صحبت می‌کنند، انجام نمی‌دهم. اگر قانون جذب حقیقت داشته باشد باید خودش راه خودش را پیدا کند. لذا اصلاً وارد بحث و گفتگو با این افراد نمی‌شوم. کتاب «راز» پرفروش‌ترین کتاب موفقیت فردی در جهان شد و طبق آمار تا سال 2011 بیش از 40 میلیون نسخه در جهان به فروش رفت که این عدد نشان دهنده قدرت این قانون و دلیلی محکم بر قدرتمندی این قانون است. من به دنبال اثبات نیستم زیرا کسی که در این فرکانس نباشد هر قدر هم برایش توضیح بدهید هیچ فایده‌ای ندارد.

یکی از مواردی که در قانون آفرینش توضیح داده می‌شود این است: “افراد حرف‌هایی را می‌شنوند که در فرکانس آن قرار دارند “. اگر به شخصی که در فرکانس فقر است هر قدر هم ایده‌های ثروت آفرین بدهید، به هیچ عنوان قادر به شنیدن آن نیست که بخواهد اقدامی کند و اصلاً در شرایط فیزیکی شنیدنش قرار نمی‌گیرد. حتی اگر هم در این شرایط قرار بگیرد قدرت درکش را ندارد. به همین علت هیچ اصراری نیست که کسی این حرف‌ها را قبول کند. برای من همین کافی است که من و تمام افراد شرکت‌کننده در دوره‌هایم با درک و استفاده از این قانون توانستیم تحولی عظیم در زندگی خود به وجود بیاوریم. لذا من بر این باور هستم که افراد قبل از اینکه وارد سمینارها و دوره‌های من شوند یا از بسته‌های آموزشی قانون آفرینش استفاده نمایند، آمادگی درک این قانون و به دست آوردن این نتایج ارزشمند را کسب کرده‌اند.

افرادی که در دوره‌های من شرکت کرده‌اند شاهدی هستند بر این ادعا که هر کسی به شکل صحیح از این قانون استفاده کند، می‌تواند یک زندگی رؤیایی را برای خودش ایجاد کند.