رباعیات «خیام»

[Mehrbod]

Con nist haqiqato yaqin andar? dast - Nat[a]vân be omide šak hame omr nešast
Hân tâ nanehim jâme mey az kafe? dast - Dar bixabari mard ce hošyâro ce mast
­مهربُد جان به­راستی نمی­دانم که چرا در کنارِ این ها علامتِ سوال گذاشته ای! "اندر" صورتِ قدیمیِ حرفِ اضافه­ی "در" است، دیگر! "کفِ دست" هم که دیگر واضح­تر از آنست که به توضیح نیازمند باشد (شما این سایت را مثلِ "کفِ دست"ت نمی شناسی؟). ضمنا،واجِ "ی" در "ننهیم" باید کمی کشیده شود. ننهیـــــــم! به Unipers چگونه باید برگرداند؟ دو تا I میگذراند یا علامتی بر بالایَش می-نهند؟!


Xâki ke bezire pâye har nâdâni ast - Kafe sanamio cehreye jânâni ast
Har xešt ke bar kongereye? ivâni ast - Angošte vazir yâ soltâni ast
"است" آخر را باید بزدایی و بچسبانی به واژه­ی ایوان. Kongereye IvAnist .
لختِ آخر هم به­نظرِ من اشتباه است. "انگشتِ وزیر یا سلطانیست" از نظر وزنی مشکل دارد. راستی وزنِ رباعی را می­دانی؟ برابرست با «لاحول ولا قوت الّا بالله »! یا " دام دام دا دا دام؛ دام دا دا دام ؛ دام دام دام » یا « تن تن ت ت تن؛ تن ت ت تن؛ تن تن تن» مصراعِ آخر یک یا چند واژه کم دارد. مثلا اگر می­شد "انگشت وزیر، یا که نه؛ سلطانیست!" درست می­بود! اما سددرسد خیام این­گونه نمی­سروده!

Dar fasle bahâr agar bohi hurserešt - Yek sâqar mey marâ bar lab kešt?
Har cand benazde âme in bâšad zešt - Sag beh ze man ar beram degar nâm behešt
"بتی" را نوشته ای "بُهی"! فکر نمی­کنی کارِ طافت­فرساییست؟ تلاش­هایت ارزشمند است اما فکر می­کنی آنقدر که زحمت می­کشی برای کارت ارزش خواهند گذاشت؟ به­نظرِ من بهتر است تنها شعرهایی که "دشوارخوان" هستند را اینگونه بازنویسی کنیم. حالا بگذریم...
در مصراعِ دوم هم واژه­ی "دهد" را ننگاشتی. Baram را beram نوشته­ای. NamE Behesht
مصراعِ دوم هم Labe kesht است. یعنی « در کنارِ کشتزار»!

Guyand marâ ke duzaxi bâšad mast - Qolist xalafe? del dar ân nat[œ]vân bast
Gar âšeqo meyxâre be duzax bâšand - Fardâ bini behešt hamcon kafe dast
مصراعِ دوم اینگونه است: « قولیست خلاف؛ دل در آن نتوان بست» یعنی "گفته ی نادرستی است. نمیتوان به آن اطمینان کرد » عبارتِ درون کروشه [] زاید است و وزن را بر هم می­زند.

Man hic nadânam ke marâ ânke serešt - Az ahle behešt kard yâ duzaxe zešt
Jâmio botio barbati bar lab kešt? - In har se marâ naqdo torâ nes[i]ye behešt
درباره ی بیت دوم باید بگویم که باید یکسری تغییرات انجام داد. برایِ آنکه دُرُست خوانده شود باید روی "جامی" و "بتی" تشدید گذاشت. jAmi io boti io barbati bar labe kesht
گویا واژه­ی "کِشت" برایت گُنگ است. همانطور که در بالا اشاریدم، منظور از آن "کشت­زار است. آنرا می توان نوعی "مَجاز" انگاشت. "کشتزار" محلی است که در آن "کشت" می کنند. پس بین این دو رابطه ای از نوع "جزء و کل" برقرار است. یکی جانشین دیگری شده. همانطور که ما امروزه مثلا می­گوییم « برویم دکتر!». اما منظورمان اینست که « برویم بیمارستان!» (دکتر تنها جزئی از بیمارستان است). البته به رابطۀ این نوع مجاز می­توان "حال و محل" نیز گفت که کمی تخصصی است و گفتنش ضروری نیست. امیدوارم مشکلت برطرف گردیده باشد.

Har zarre ke dar xâke zamini bude ast - Piš az mano to tâjo negini bude ast
?
Gard az roxe nAzanin be Azarm feshAn/ kAn ham roxe Xube nAzanini budast.
البته در نسخه­های دیگری آمده : « کانهم رخ و زلفِ نازنینی بوده است» که من نسخه ی دوم را ترجیح می­دهم. "رخِ خوبِ نازنین" معنای جالبی ندارد. نوعی "حشو" است.
البته گزینشِ نهایی با خودت است.

Yek jor'e mey ze melke kâvus beh ast - Az taxte qobâdo melkate? tuz beh ast
Har nâle ke rondi be sahargâh zanad - Az tâ'ate zâhedâne sâlus beh ast
یک جرعه "ی" می Jor’e YE mey .
Molk یعنی "پادشاهی" و melk یعنی "زمین و مال". اینجا فکر میکنم Molk درست باشد. هرچند melk هم بیمعنا نیست.
Rend را هم rond نوشته­ای!

باقی بماند برای آینده. کمی خسته شدم.
پیروز باشی.

مهربد جان چون من به دبیره ی UniPers آشنایی ندارم پس به سبك خودم
صدا گذاری می كنم؛ امیدوارم مفیدبرات باشه شما می تونی برای تهیه ی فایل
PDF از همون دبیره ی Unipers استفاده كنی!ولی كاش رباعیات رو شماره گذاری
می كردی تا من بدونم پژوهنده گرامی كدوم ها رو صدا گذاری كرده!
پیروز باشی!

یاد آوری دوباره :

ee یا i = ای(كشیده)
A = آ
ei = اِی = a در زبان انگلیسی = /ei/ = مِی
gh = ق
kh = خ
y = ی
rr = تشدید روی "ر"
oo = او

فَصل ِگُل و طَرْف ِجویْبار و لَب ِکِشْتْ / با یکْ دو سِه اَهل و لُعْبَتی حُور سِرشْتْ

پیشْ آر قَدَح که باده نوشان ِصُبُوح / آسوده ز ِمَسْجِدند و فارغ زِ کِنِشْتْ

Fasl-e gol-o tarf-e jooy bAr-o lab-e Kesht

bA yek do se ahl-o lo'batee hoor seresht

peesh Ar ghadah ke bAde nooshAn-e sobooh

Asoode ze masjedand-o fAregh ze kenesht

---


گـَر شاخ ِبقا ز ِبیخ ِبَخْتَتْ رَسْتَ اَسْتْ / وَر بَر تَن ِتو عُمْرْ لِباسی چَسْتَ اَسْتْ

دَر خِیمه ی تَنْ که سایبانیست تـُـرا / هان تِکیه مَکُن کِه چارمیخش سُسْتَ اَسْتْ

gar shAkh-e baghA ze beekhe bakhtat rastast

var bar tan-e to omr lebAsee chastast

dar kheime-ye tan ke sAyebAnast to rA

hAn tekye makon ke chArmeekhash sostast

---


گَر آمَدَنَم به خود بُدی، نامَدَمی / وَرْ نیز شُدَن به مَن بُدی کِی شُدَمی

بِه زان نَبُدی کِه اَنْدَر این دِیر ِخَراب / نَه آمَدَمی نَه شُدَمی نَه بُدَمی

gar Amadanam be khod bodee nAmadamee

var neez shodan be man bodee kei shodamee

beh zAn nabodee ke andareen deir-e kharAb

na Amadamee na shodamee na bodamee

---
گَر دَسْتْ دَهَدْ ز ِمَغْز ِگــَنْدُمْ نانی / وَز مِی دو مَنی ز ِگُوسْفَنْدی رانی

با لاله رُخی و گوشه بستانی / عِیشی بُوَد آن نَه حَدّ ِهَر سُلْطانی

gar dast dahad ze maghz-e gandom nAnee

vaz mei do manee ze goosfandee rAnee

bA LAle rokhee-o gooshe bestAnee

eishee bovad An hadde har soltAnee

---

گـَرْ کار ِفَلَکْ به عدلْ سَنجیده بُدی / احوال ِفَلَک جُمْلِه پَسَنْدیده بُدی

وَر عَدل بُدی به کارها دَر گَردون / کِی خاطر ِاهل ِفَضْل رَنجیده بُدی

gar kAr-e falak be adl sanjeede bodee

ahvAl-e falak jomle pasandeede bodee

var adl bodee be kArhA dar gardoon

kei khAter-e ahl-e fazl ranjeede bodee

پ.ن : به قول رند شیراز :

فلك به مردم نادان دهد زمام مراد / تو اهل فضل و دانشی همین گناهت بس

هِنگام ِصُبوحْ اِی صَنَم ِفَرُّخ پِی / بَرساز تَرانه ای و پیش آوَر مِی

کافکَند بِخاکْ صَد هزاران جَم و کِی / این آمَدَن ِتیرمَه و رفتن دِی

hengam-e sobooh ei sanam-e farrokh pei

barsAz tarAnehee-o peesh Avar mei

kafkand bekhak sad hezArAn jam-o kei

een Amadan-e teermah-o raftan dei

خب؛ مهربد جان من چشام درومدن؛ امیدوارم برات سودمند افتاده باشه!

همه اینها افزوده و ویراسته شد.

پژونده جان سپاس، بویژه برای کشت و "ی" های جا افتاده. لغزش‌های تایپی مهم نیستند، در واپسین ویرایش همه را میتوان یکجا گرفت.

عرفان جان نیازی نیست به هر دو دبیره برای من بنویسی، همان شیوه‌ای که روی دبیره کنونی با زیروزبر نویسی انجام میدهی بسنده میکند.

دوستان بجای کیفیت کار را روی کمیت بگذارید، در ویرایش‌های پایانی میتوانیم کیفیت همه کار را یکجا ببررسیم، پیش از آن
ولی بهتر است همه چامه‌ها ترانوشته شده باشند.