آغازگر جُستار
تئوری های توطئه
هرم تئوریهای توطئه
تئوری توطئه یا توهم توطئه اصطلاحی است که در ابتدا، وصفی برای هر ادعای دسیسه گری بود. با این وجود، امروزه، تئوری توطئه فقط در این معنا به کار می‌رود: تئوری ای که رویدادی کنونی یا تاریخی را نتیجهٔ نقشهٔ مخفیانهٔ گروهی دسیسه گر (عموماً قدرتمند) می داند.[۱]
در تعریفی دیگر، تئوری توطئه عبارتست از نداشتن اعتقاد یا باورنکردن شکل ظاهری و رسمی رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی.[۲] تئوری توطئه در شکل حاد آن بیانگر این است که تمامی بدبختی‌های عالم در پی اعمال گروهی از افراد پرنفوذ و معمولاً پنهان است. در بیان این مفهوم گفته میشود گروه‌های کوچک و تیزهوشی دارای امکانات سیاسی، مالی، نظامی، روانی و علمی در پس تمام حوداث خوب و بد این دنیا هستند.[۳]
علت توسل به این تئوری
توسل به فرضیه توطئه ارتباط زیادی به عامل روانی و عامل فرافکنی دارد.معمولا کارشناسان ویژه و متخصص با کنجکاوی و ریزبینی با و کند و کاو همه جانبه یک رویداد پس از دریافت اطلاعات و دانستنی ها کافی و مستندات محکم و انجام آزمایشهای لازم به تفسیر رویدادها می روند ولی اکثریت دیگری وجود دارند بویژه در جهان سوم که بلافاصله پس از هر رویدادی برای علت آن جوابی فوری دارند که ممکن است از عوامل زیر سرچشمه گیرد :
۱- علت روانی در این صورت افراد برای راضی کردن خود متوسل به فرافکنی می شوند و علت یک رویداد را به موضوعی یا فاعلی خیالی و یا غیر واقعی منصوب می کنند.
۲- کم اطلاعی، نا آگاهی، کم حوصله ای
۳- برای سرگرمی و یا اهداف دیگری و یا منحرف کردن اذهان از یک واقعیت به موضوعات و فاعل و عامل غیر واقعی و یا ممکن است صرفا بدلیل عدم علاقه مندی به درک کنه و عمق وقایع برای پاسخ به علت هر رویدای به تئوری توطئه پناه می برند.
۴- در عین حال عوامل پشت پرده ای نیز هستند که با مطالعه و دقت کافی به تئوری توطئه متمسک می شوند که عموما ممکن است انگیزه ایدئولوژیک و انگیزه های قومی، قبیله ای و سیاسی داشته باشند. و با پیشداوری به قضاوت بپردازند.
بعضی از افراد علاقه مند به پیشداوری بر اساس اعتقادات مذهبی به اینگونه تحلیل ها روی می آورند. بنابراین افراد با انگیزه ای متفاوت به تئوری توطئه متوسل می شوند. در قدیم مردم علت هر رویداد ناگواری را به اهریمن و شیطان منسوب می کردند. این گروه مانند جبرگرایان، ریشه یابی علت و معلولی رویدادها را امری بی فایده می بینند لذا با توسل به تفسیر رویدادها از منظر توهم توطئه هیچ نیازی به بررسی ابعاد و زوایای رنگارنگ موضوع نمی بینند و مراجعه به کتاب ها و مقاله ها و تئوری های سیاسی و تجزیه و تحلیل تاریخی و زنجیره ای حوادث برایشان بی معنی است. برخی از افراد معتقد هستند هیچ اتفاق سیاسی، مالی و اقتصادی در این دنیا بدون دلیل پشت‌پرده اتفاق نمی‌افتد بلکه همواره افرادی در پس پرده‌های اینگونه رخدادها هستند که اینگونه مسائل را هدایت می‌کنند. [۴]
به تئوریهای توطئه اغلب با دیدی شکاک نگاه میشود؛ زیرا اغلب این تئوری‌ها مدرک کافی یا معتبری برای اثبات شدن ندارند. البته در مواردی ارئه بعضی از مدل های تئوری توطئه که با ادله ضعیف بیان می شوند را می توان به همان مجامع و گروه های مخفی نسبت داد که با ارائه چنین مطالبی بدون ادله کافی سعی در بی پایه نشان دادن اصل قضیه را دارند. در واقع توطئه گر خود با ارئه یک تئوری ضعیف و غیر قابل دفاع از واقعیت ماجرا سعی در پوشاندن نیات خود رادارد و این هم از پیچیدگی های دنیای رسانه و اطلاعات است.
نمونه های تئوریهای توطئه:
*صادق زیبا کلام معتقد است در ایران نظریه رایجی وجود دارد که ریشه در اندیشه‌های مارکسیستی و نئومارکسیستی دارد. بسیاری در ایران به شدت دچار توهم توطئه می‌باشند. از دیدگاه آنان هر اتفاقی، حتی بی اهمیت‌ترین اتفاقات برخاسته از تبانی و توطئه‌چینی قدرتهای خارجی است و دستهای پنهان پشت پرده آن را ترتیب داده‌است.[۵] در ایران این نوع تفکر را «دایی جان ناپلئونی» می‌نامند که برگرفته از رمان و مجموعهٔ تلویزیونی معروفی به این نام است.[۶]
*بهترین نمونه تئوری توطئه رویداد ۱۱ سپتامبر است. برای بعضی حوادث و رویدادهای تاریخی ممکن است اصلا مستندات و دلایل کافی وجود نداشته باشد اما بیشترین تصاویر، فیلم ها و مستندات در مورد ۱۱ سپتامبر وجود دارد و در سایر رویدادها اینهمه مستندات وجود ندارد. اما اتفاقا اینبار افراد معتقد به توطئه خود این فیلم ها و مستندات را هم تاییدی بر توطئه بودن قرار داده اند و با وجود همه آن مستندات و تصاویر و فیلم ها هنوز ۴۰ درصد مردم گزارش رسمی مقامات آمریکا را مبنی بر اینکه القاعده حادثه ۱۱ سپتامبر را ایجاد کرده قبول ندارند. جالب این است که رهبران القاعده نیز مسئولیت این رویدا را بطور غیر مستقیم و با تجلیل های مکرر از ۱۷ عرب هواپیما ربا برعهده گرفته اند.[۷]
*از دیگر نمونه‌های این تئوری، انگلیسی‌هراسی یا ترس از انگلستان است.[۸]
*از نظر برخی، نظریه‌های توطئه علیه اسرائیل، صهیونیسم، و یهودیان در ایران بسیار قوت دارد.[۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]
*شایعات پروژه هارپ
فهرست تئوریهای توطئه:
List of conspiracy theories - Wikipedia, the free encyclopedia
پاسخ با گفت‌آورد